Türk Müzik ve Hareket Terapisi Geleneği, Tarihçe ve Günümüzdeki Uygulamaları

Yard. Doç. Dr. Rahmi Oruç Güvenç

Azerbaycan Gobustan kayalıklarında dans eden insan figürlerine rastlanıyor. Dans varsa orada melodi ve ritim vardır. 12 ila 14 bin yıl önce yapılmış. Rus araştırmacı Rudenko ve Griaznov Altaylarda, Pazırık ve Başadar bölgesinde kazı yapıyorlar ve kilim parçalarıyla beraber bir enstrüman buluyorlar: Çeng . Bunun tarihçesini Rudenko MÖ 1700 yıllarına kadar götürüyor. İki bin de buradan 3700, 4000’e yakın bir enstrüman belgesi ortaya çıkıyor. Bu çeng’in benzerini biz yaptık. İcra ediyor, terapilerde kullanıyoruz. Bu enstrüman beş seslidir, pentatonik özellik gösterir.

Pentatonik müzik bizim musikimizde çok önemli bir belge. Rahmetli Ahmet Adnan Saygun’un Türk Halk Musikisinde Pentatonizm isimli eserinden alınan Macar araştırmacı Benedict Szabolcsi’ye ait bir harita. Çıkış yeri Altay, Güney Sibirya. Oradan Dünya’ya yayılmış.

1979 yılında Londra’da Rhampton Enstitüsü’nü ziyaret ettim. Burası Dünya’da müzikle tedavinin bir numaralı lobisidir. Pentatonik müziği, özellikle otistik çocukların tedavisinde kullanıyorlar. Piyano ve vurmalı aletlerle pentatonik emprovizasyon yapıyorlar. Orada, otistik bir çocuğun ilk defa olarak konuşmasına şahit oldum. Benim ailemin bir tarafı Kazan Türklerinden, bir tarafı da Kırgız Türklerinden. Ben o pentatonik melodiler ile büyüdüm. Onun için onu çok iyi biliyorum. Araştırdım ve gördüm ki bu müzik türü eski şamanlar tarafından kullanılıyor, çünkü transa hazırlıyor. Ayrıca beyinde alfa ve teta ritimlerini arttırıyor. Bu da trans göstergesi olarak biliniyor. Terapi özelliği var.

Uygurların gerek enstrümanlar, gerek danslar olarak, gerekse icra şekilleri olarak mirasları çok önemli. Biz bunları terapide kullanıyor ve çok güzel neticeler alıyoruz.

Gazi Ahmed çok önemli bir Uygur ressamı. Bütün dünya tanıyor. Resimlerine müzik aletleri ve dans figürlerini konu ediyor. Şöyle de bir resmi var. Pek çok müzisyeni yerleştirmiş bu resme. Görüldüğü üzere pek çok müzik aleti bir arada kullanılıyor.

1897, Fischman isimli bir Alman araştırmacı Altaylarda bir şaman töreni, daha doğrusu terapi töreninin fotoğrafını çekiyor. Bunu bir arkadaşımız ustalıkla boyadı ve ortaya şöyle bir resim çıktı. Hasta uzanmış halde. Baksı (şaman) kılkopuz icra ediyor. Kılkopuz Dede Korkut’un da çaldığı söylenilen, kopuzun yaylı şeklidir. Bugün özellikle Kazak Türklerinde çok kullanılır. Yanda iki tane kurbanlık koyun var.

Devamı yakında Nefes Yayınları tarafından yayınlanacak olan “Sırrın Sırrı Sultan Veled” kitabında yayınlanacaktır.